Znak Zawiszy to szczególna odznaka, zdobywana przez członków drużyn grunwaldzkich. Otrzymuje się ją za pracę nad własnym charakterem w duchu prawości i zgodności słów z postępowaniem. Wymagania na Znak Zawiszy każdy harcerz lub instruktor ustala sam, po dokonaniu analizy swoich słabości i zaplanowaniu pracy nad sobą. Następnie konsultuje je ze swoim drużynowym lub innym bezpośrednim przełożonym. Znak Zawiszy przyznawany jest przez rady drużyn grunwaldzkich – członków Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich. Więcej informacji w Znak Zawiszy.
SPRAWNOŚCI
„Sulima” i „Zawisza”
„Sulima” (sprawność dwustopniowa), przeznaczona jest dla harcerzy i harcerzy starszych, którzy uczestniczyli w zdobywaniu Tytułu Drużyny Grunwaldzkiej w pierwszym lub drugim roku współzawodnictwa i posiadali prawo do noszenia „białej” plakietki Wspólnoty.
Sprawność „Zawisza” przeznaczona jest dla harcerzy i harcerzy starszych, których drużyny zdobyły Tytuł na stałe i mają prawo do noszenia „czerwonej” plakietki Wspólnoty. Sprawność jest noszona zgodnie z obowiązującymi regulaminami ZHP.
SULIMA **
Wie, kto to był Zawisza Czarny, umie go scharakteryzować, zna jego herb. Wykonał gazetkę lub przedstawił postać w ciekawy sposób na zbiórce zastępu lub drużyny.
2. Zna Prawo Rycerskie i stara się postępować zgodnie z jego zasadami.
3. Zna przebieg bitwy pod Grunwaldem, wykonał makietę lub wspólnie przygotował grę dla drużyny.
4. Umie pokazać i nazwać poszczególne elementy wyposażenia rycerskiego.
5. Odszukał herb rycerski związany ze swoim regionem i wykonał jego tarczę o wymiarach 50 cm x 50 cm.
6. Samodzielnie lub z zastępem przeprowadził zwiad „Poszukiwanie rycerskich tradycji” i przedstawił z niego pisemny meldunek.
7. Zna i umie zaśpiewać „Bogurodzicę”.
8. Uczestniczył wspólnie z drużyną we współzawodnictwie grunwaldzkim i zdobył „białą” plakietkę Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich.
ZAWISZA XXI WIEKU ***
Zrealizował wszystkie wymagania sprawności „Sulima”.
2. Zna tło historyczne bitwy pod Grunwaldem, jej skutki, główne postacie występujące po obu stronach i ich herby. Przygotował spektakl, kuźnicę lub inną formę prezentacji swojej wiedzy i przedstawił ją.
3. Zna historię i tradycje wybranego zakonu rycerskiego i przedstawił je w atrakcyjnej formie na zbiórce drużyny.
4. Wie, co to jest Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich, zna jej cele, założenia, program i propaguje ją w środowisku harcerskim.
5. Umie przełożyć Prawo Rycerskie na zasady postępowania współczesnego młodego człowieka, stworzył kodeks postępowania swojej drużyny.
6. Nawiązał kontakt z inną drużyną należącą do Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich, zdobył od niej ciekawe propozycje programowe i zastosował w pracy swojego środowiska.
7. Uczestniczył wspólnie z drużyną we współzawodnictwie grunwaldzkim i zdobył „czerwoną” plakietkę Drużyny Grunwaldzkiej.
HEROLD
Poznał pochodzenie i historyczny rozwój herbów w dziejach Europy.
2. Wyjaśnił, czym jest tarcza herbowa, klejnot, labry, zawołanie, dewiza, trzymacze, korona rangowa.
3. Poznał symbolikę barw i najpopularniejszych figur heraldycznych.
4. Odnalazł w herbarzu herb, którym pieczętował się jeden z jego przodków lub ludzi związanych z historią jego miejscowości.
5. Rozpoznał 10 herbów średniowiecznego rycerstwa polskiego, podając związane z nimi zawołania i nazwy rodów rycerskich lub nazwiska rodzin szlacheckich, które posługiwały się tymi herbami.
6. Opowiedział dwie staropolskie legendy herbowe.
HERALDYK
(sprawność mistrzowska)
Poznał zasady dobierania barw w heraldyce i reguły kurtuazji heraldycznej.
2. Poznał zasady dziedziczenia herbów w heraldyce polskiej, niemieckiej, francuskiej lub szkockiej.
3. Sporządził własny herbarz, umieszczając w nim znane sobie herby polskie i obce, uwzględniając herby rodzin szlacheckich mających swoje siedziby w najbliższej okolicy oraz herby znanych postaci historycznych.
4. Przeprowadził zbiórkę zastępu, podczas której w przystępnej formie zaprezentował zastępowi najciekawsze zagadnienia z dziedziny heraldyki.
5. Poznał reguły obowiązujące w heraldyce kościelnej.
6. W dostępnej dla siebie formie zapoznał się z pracami Komisji Heraldycznej przy MSWiA.
7. Wyjaśnił powiązania heraldyki z weksylologią.
8. Wyszukał w najbliższej okolicy powiat lub gminę, której herb nie ma związku z dziejami tego obszaru lub jest skomponowany niezgodnie z regułami heraldyki. Przedstawił swoją propozycję nowego herbu.
SZERMIERZ
Potrafi wskazać i nazwać poszczególne części składowe miecza jednoręcznego i półtoraręcznego.
2. Potrafi nazwać i krótko scharakteryzować rodzaje tarcz używanych w XV wieku.
3. Zna i potrafi przedstawić zasady bezpieczeństwa obowiązujące w czasie pojedynku.
4. Potrafi prawidłowo zaprezentować zasłony i cięcia stosowane w walce na miecze.
5. Potrafi prawidłowo zaprezentować zasłony przy pomocy tarczy.
6. Odbył kilka pojedynków i w czasie walk stosował zasady bezpieczeństwa.
7. Wygrał przynajmniej trzy pojedynki.
8. Wziął udział przynajmniej w jednym turnieju szermierczym.
DAMA DWORU / PAŹ
Zna zasady savoir-vivre’u (m.in. zachowanie przy stole, powitanie, przyjmowanie gości, odpowiedni strój) i przedstawił (-a) je zastępowi.
2. Poznał (-a) kilka pieśni i tańców rycerskich.
3. Odwiedził(-a) średniowieczny zamek.
4. Nauczył(-a) zastęp średniowiecznego lub nowożytnego tańca dworskiego.
5. Zaprojektował(-a) i wykonał(-a) strój damy dworu/pazia.
6. Wie, jak wyglądało życie na średniowiecznym dworze monarszym oraz czym zajmowali się jego mieszkańcy i potrafi o tym opowiedzieć.
MISTRZ CEREMONII
(sprawność mistrzowska)
Poznał szczegółowo wybrane elementy ceremoniału państwowego, wojskowego, kościelnego, szkolnego, harcerskiego. Dowiedział się, jakie jest ich pochodzenie i znaczenie.
2. Podczas zbiórki w interesujący sposób przedstawił zdobyte przez siebie wiadomości z dziedziny ceremoniału i obrzędowości. Wyjaśnił, czemu służy obrzędowość w życiu harcerskim, państwowym, religijnym.
3. Odtworzył z zastępem lub drużyną wybraną pozaharcerską ceremonię lub obrzęd.
4. Spisał zwyczaje, tradycje i obrzędy obowiązujące w drużynie. Uczestniczył w opracowywaniu nowych elementów obrzędowości drużyny, związanych z jej tradycją, bohaterem, kulturą regionu, wspólnymi zainteresowaniami jej członków.
5. Przygotował i przeprowadził co najmniej jedną ceremonię harcerską (uroczysty apel, capstrzyk, Przyrzeczenie Harcerskie, Zobowiązanie Instruktorskie, Obietnicę Zucha, przekazanie granatowego sznura, uroczyste elementy święta drużyny/szczepu).
6. Uczestniczył w przygotowaniu i przeprowadzeniu co najmniej jednej uroczystości patriotycznej lub religijnej w środowisku działania drużyny.
Sprawność zuchowa RYCERZ ZAWISZA CZARNY
Wymagania sprawności indywidualnej
Jestem jak Zawisza Czarny – prawdomówny, dotrzymuję danego słowa, opiekuję się młodszymi i starszymi, podnoszę swoją sprawność fizyczną.
2. Wiem, co to był zakon krzyżacki, jak król polski pokonał Krzyżaków, gdzie i kiedy odbyła się zwycięska bitwa.
3. Oglądałem film pt. „Krzyżacy” i wykonałem rysunek, przedstawiający scenę z tego filmu.
4. Umiem pokazać na mapie Polski:
– Grunwald – gdzie odbyła się zwycięska bitwa,
– Malbork – gdzie mieszkał wielki mistrz krzyżacki,
– Kraków – gdzie mieszkał król Władysław Jagiełło.
5. Sprawność przyznaje drużynowy na wniosek Kręgu Rady.
Wymagania sprawności zespołowej
Byliśmy w muzeum, gdzie szukaliśmy śladów rycerstwa z czasów Zawiszy Czarnego.
2. Ułożyliśmy swój kodeks rycerski.
3. Ćwiczyliśmy szermierkę z wykorzystaniem zrobionych tarcz i mieczy.
4. Zorganizowaliśmy turniej rycerski.
5. Obejrzeliśmy film pt. „Krzyżacy”, urządziliśmy inscenizację bitwy pod Grunwaldem.
6. Urządziliśmy wystawę prac plastycznych pt. „Rycerz Zawisza moim bohaterem”.
7. Odwiedziliśmy starą kuźnię – miejsce, gdzie kiedyś wykuwano zbroje.
8. Zorganizowaliśmy konkurs na najlepiej wykonaną zbroję.
9. Urządziliśmy bal u króla Władysława Jagiełły.
Sprawność „Zawisza Czarny” ma wprowadzić zuchy w świat średniowiecznych rycerzy, zapoznać je z ideą grunwaldzką, zapoznać z postacią Zawiszy Czarnego. Celem sprawności jest wyrabianie u zuchów cech rycerskich, takich jak: prawdomówność, sprawiedliwość, dzielność, uprzejmość, gotowość do pomocy innym, dbałość o kondycję fizyczną. Stąd też w trakcie zdobywania sprawności drużynowa powinna zwracać szczególną uwagę na przestrzeganie przez zuchy kodeksu rycerskiego.
Pomocne przy realizacji sprawności będą książka Henryka Sienkiewicza lub film pt. „Krzyżacy”, które dostarczą wielu pomysłów zabaw, strojów i obrzędowości.
Sprawność ma bardzo bogatą obrzędowość rycerską, np.: pasowanie na rycerza, herby, obyczaje rycerskich turniejów. Wymaga jednak dobrego przygotowania tematycznego.
Bibliografia:
Adams B.: „Zamki średniowiecza”, Koskowski A.: „Pod murami Malborka”, Kosman A.: „Jagiełło królem Polski”, Lisowska-Niepokólczycka A.: „Giermek Rycerza Zawiszy”, Sienkiewicz H.: „Krzyżacy”, Wojtkiewicz S.: „W rycerskich szrankach”, KCh Poznań, wkładka do „Świata Młodych”, lipiec 1985.
Cykl zbiórek zuchowych na sprawność zespołową „Rycerz Zawisza Czarny”
Celem sprawności „Zawisza Czarny” jest propagowanie idei grunwaldzkich, by wprowadzić zuchy w historię Polski i zdobywanie sprawności Warmińczyka, Bolkowego woja.
Sprawność „Zawisza Czarny” wprowadza zuchy-rycerzy w świat średniowieczny, czasy, kiedy żyli rycerze. Przybliża przymioty rycerskie: sprawiedliwość, służbę, życie w wierze i prawdzie.
Uczymy pamięci o czasach świetności polskiego oręża. Główną postacią uczestniczącą w zbiórkach jest Rycerz Zawisza Czarny. Sprawność może mieć bogatą obrzędowość, a podstawowe tematy to:
Zorganizowanie turnieju rycerskiego.
2. Zabawa w naukę szermierki z wykorzystaniem zrobionych tarcz, mieczy, łuków, strzał.
3. Konkurs na najlepszą zbroję.
4. Wykonanie rycerza w zbroi.
5. Tropienie złego rycerza.
6. Wizyta w muzeum wojska, szukanie śladów rycerstwa z czasów Zawiszy Czarnego.
7. Urządzenie balu u króla.
8. Odwiedziny w starej kuźni, w miejscu, gdzie kiedyś wykuwano zbroje.
9. Zorganizowanie konkursu plastycznego „Rycerz Zawisza moim bohaterem”.